Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu rozpoznaje się u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanych nieprawidłowym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego.
Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych to te, które nie potrafią podołać wymaganiom programu obowiązującego w danym kraju. Potrzebują one pomocy w formie: specjalnego programu nauczania, metod nauczania dostosowanych do ich potrzeb, ograniczeń i możliwości, specjalnie przygotowanych pedagogów. Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu rozpoznaje się u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanych nieprawidłowym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Wyróżniamy kilka postaci tych specyficznych trudności, które mogą występować jednocześnie lub w izolacji.
Dysleksja (rozwojowa) – trudności w czytaniu, często powiązane z trudnościami w pisaniu. Dysortografia – trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym popełnianie błędów ortograficznych). Dysgrafia – trudności w opanowaniu kaligrafii (niski poziom graficzny pisma, tzw. Brzydkie pismo). Najczęściej przyczynami niepowodzeń szkolnych są zaburzenia funkcji językowych, percepcyjno-motorycznych (spostrzegania słuchowego, wzrokowego, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej), uwagi, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji (braku dominacji ręki, oka), orientacji w przestrzeni. Uwarunkowania tych zaburzeń są wielorakie: dziedziczność, mikrouszkodzenia lub niedokształcenie układu nerwowego z okresu ciąży, porodu i pierwszych miesięcy życia. Zaniedbanie środowiskowe i dydaktyczne pogłębia zaburzenia i trudności dziecka. Dzieci dyslektyczne należą do grupy uczniów o specyficznych potrzebach edukacyjnych. W przypadku stwierdzenia, że dziecko przejawia oznaki dysleksji lub dysortografii nauczyciel lub rodzice powinni jak najszybciej skonsultować się z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. Specjalistyczna pomoc udzielona w porę może znacznie zminimalizować szkolne niepowodzenia dziecka i związane z nimi stresy. Objawy specyficznych trudności w nauce czytania i pisania zależą od rodzaju zaburzonych funkcji, jak również od głębokości deficytu każdej z tych funkcji. W odniesieniu do dzieci, którym opanowanie umiejętności czytania i pisania sprawia szczególne trudności, należy podjąć odpowiednie działania profilaktyczne. Dzieci z nieprawidłowej ciąży i porodu, nieharmonijnie rozwijające się (np. z opóźnionym rozwojem mowy) to dzieci "ryzyka dysleksji". Im wcześniej zostaną objęte opieką, tym większe szanse, aby zapobiec ich trudnościom szkolnym. Podstawą działań związanych z przezwyciężaniem trudności szkolnych dziecka jest wczesna diagnoza postawiona przez nauczyciela. Pierwszym etapem tej diagnozy jest obserwacja dziecka (ucznia) mająca na celu rozpoznawanie zaburzeń w czytaniu i pisaniu. Zadaniem pedagoga jest zebranie wywiadu w celu poznania dotychczasowej kariery szkolnej dziecka, jego postępów i trudności w uczeniu się, motywacji do nauki, warunków w domu i w szkole, w jakich odbywa się jego edukacja. Badanie diagnostyczno-pedagogiczne obejmuje ocenę poziomu czytania i pisania, znajomości reguł ortografii, gramatyki, logicznego myślenia. Drugi etap to profesjonalna diagnoza prowadzona w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej przez pedagoga i psychologa. Nauczyciel powinien otrzymać orzeczenie psychologiczne, które powinno wskazać możliwości dziecka i jego ograniczenia; ma pomóc zrozumieć zachowanie i trudności ucznia. Problem dysleksji powinni poznać nauczyciele wszystkich przedmiotów, a nie tylko nauczyciele języka polskiego. Uczeń dyslektyczny powinien być oceniany przede wszystkim na podstawie wypowiedzi ustnych, a w pracach pisemnych istotna do oceny powinna być treść. Nauczyciel jako specjalista w psychologii dziecka powinien stworzyć atmosferę wzajemnego zaufania, spokoju, dostosować ćwiczenia do możliwości dziecka, nagradzać nawet za niewielkie efekty. Trzecim etapem jest organizowanie i prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, które mają polegać na ćwiczeniu funkcji zaburzonych (korekcja) i takim ćwiczeniu funkcji nie zaburzonych, aby stały się wsparciem lub zastępstwem dla funkcji zaburzonych (kompensacja). Terapia dziecka dyslektycznego jest oddziaływaniem długofalowym i zależy od wielu czynników: poziomu inteligencji dziecka, wieku, stopnia głębokości zaburzeń, stanu psychicznego. Wiele dzieci dyslektycznych na skutek narastania niepowodzeń szkolnych, niezadowolenia rodziców i nie realizowania własnych aspiracji ma niskie poczucie własnej wartości, które może przetrwać i dawać znać o sobie pomimo zniknięcia trudności w nauce. Dlatego ważne jest aby powiedzieć dziecku, że postępy będą możliwe wtedy, gdy włoży odpowiednią ilość wysiłku w ćwiczenia, które muszą być długotrwałe i systematyczne z okazanym wsparciem ze strony nauczyciela.
LITERATURA:
- Bogdanowicz M., "O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu", Lublin 1994
- Filipczku H., "Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym", Warszawa 1985
- Trzeciak T., "Trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane zaburzeniami percepcyjnymi oraz ich przezwyciężanie", Warszawa 1986
Opracowała: Beata Nawolska
|